Komu i kiedy należy się odprawa pracownicza?

Odprawy pieniężne to zadośćuczynienie za utratę pracy z winy pracodawcy. Sprawdź, komu i w jakiej sytuacji się należą!

Choć Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z dnia 13 marca 2003 roku szczegółowo reguluje kwestie odpraw, temat ten wciąż budzi nie lada wątpliwości. Wyjaśniamy zatem, w jakiej sytuacji pracownikom należy się odprawa i jaką powinna mieć wysokość.

Komu należy się odprawa?

Odprawa pieniężna jest zadośćuczynienie, które pracodawca wypłaca pracownikom zwolnionym z jego winy. Należy się ona zarówno w przypadku wypowiedzenia umowy, jak i w sytuacji, gdy z inicjatywy pracodawcy rozwiązano umowę za porozumieniem stron. Wyżej wymieniona ustawa wyróżnia i precyzuje dwie sytuacje, w których pracownicy bezwzględnie powinni otrzymać odprawę:

• zwolnienia grupowe,

• zwolnienia indywidualne.

Prawo do odprawy przedawnia się po 3 latach od ustania stosunku pracy, więc jeśli ktoś nie wiedział, że takie zadośćuczynienie mu się należy, może przed upływem tych 3 lat zwrócić się do sądu pracy.

Zwolnienia grupowe

Odprawa z racji zwolnień grupowych z winy pracodawcy należy się jedynie pracownikom firm zatrudniających przynajmniej 20 osób, przy czym jako zwolnienie grupowe rozumie się wypowiedzenie umowy (bądź rozwiązanie umowy za porozumieniem stron z inicjatywy pracodawcy) określonej ilości pracownikom w okresie do 30 dni. Owa określona ilość wynosi przynajmniej 10% liczby zatrudnionych, chyba że firma zatrudnia mniej niż 100 lub więcej niż 300 pracowników. W przypadku firmy, w której pracuje poniżej 100 osób, musi zostać zwolnione co najmniej 10, a w przypadku firmy zatrudniającej ponad 300 pracowników – przynajmniej 30 osób, aby zwolnionym należała się odprawa.

Warto wiedzieć, że odprawa należy się także tym, którzy w czasie zwolnień nie wykonywali swoich obowiązków, bo np. byli na urlopie albo na zwolnieniu lekarskim.

Zwolnienia indywidualne

W przypadku firm zatrudniających poniżej 20 pracowników oraz w przypadku nawet pojedynczych zwolnień można również otrzymać odprawę. Musi tylko zostać spełniony podstawowy warunek prawa do odprawy, czyli powód zwolnienia leżący wyłącznie po stronie pracodawcy. Wśród najczęstszych powodów zwolnień z winy pracodawcy można wymienić chociażby problemy finansowe związane z kryzysem gospodarczym, upadłość firmy czy likwidację działu.

Może się także zdarzyć, że pracownik otrzyma wypowiedzenie zmieniające, czyli umowę na nowych warunkach pracy i płacy. W razie niezaakceptowania tych warunków, umowa o pracę ulega rozwiązaniu. Również i w takim przypadku pracownikowi należy się odprawa, ale tylko wtedy, gdy warunki nowej umowy są mniej korzystne.

A kto nie dostanie odprawy?

Przepisy dotyczące odpraw dotyczą pracowników, czyli osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Odprawy nie mają zatem możliwości dostać osoby zatrudnione przez mianowanie, pracownicy tymczasowi, zatrudnieni na podstawie umów cywilno-prawnych (umowy zlecenie, umowy o dzieło) ani samozatrudnieni.

Wysokość odprawy

Wysokość odprawy zależy wyłącznie od stażu pracy w danej firmie. W staż pracy wlicza się także okres poprzedniego zatrudnienia, jeśli następnie firma została przejęta przez inny podmiot, a pracownik zachował swoje stanowisko. W przypadku pracowników zatrudnionych poniżej 2 lat, odprawa ma wysokość jednomiesięcznego wynagrodzenia, w przypadku zatrudnionych od 2 do 8 lat – dwumiesięcznego, a w przypadku stażu pracy przewyższającego 8 lat – trzymiesięcznego. Warto jednak wiedzieć, że jej wysokość nie może przekroczyć pomnożonego przez 15 minimalnego wynagrodzenia, które obowiązywało w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Podstawa prawna:

• Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z dnia 13 marca 2003 roku,

• Kodeks pracy - Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku,

• wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1990 r., I PR 319/90.